Het 'deurpost effect'
We hebben het allemaal weleens meegemaakt. U loopt met een duidelijk doel voor ogen van de woonkamer naar de keuken. Misschien wilde u de sleutels pakken of even controleren of de kraan dicht is. Maar zodra u de drempel overstapt en in de keuken staat, is uw doel volledig verdwenen. U staat daar, krabt op uw hoofd, en vraagt zich af: 'Wat kwam ik hier ook alweer doen?' Dit frustrerende, alledaagse fenomeen staat in de psychologie bekend als het 'deurpost effect' of 'boundary crossing effect'.
Waarom gebeurt dit? De rol van de omgeving
Dit is geen teken van ouderdom of dat u onmiddellijk aan geheugenverlies lijdt. Het is een volkomen normaal proces dat verklaard wordt door de manier waarop ons brein informatie organiseert. Ons geheugen is sterk contextafhankelijk. Onderzoekers hebben ontdekt dat het oversteken van een fysieke grens – zoals een deurpost – fungeert als een 'gebeurtenisgrens' (event boundary) in onze geest.
Wanneer u een gebeurtenisgrens passeert, segmenteert uw brein de activiteit die u zojuist verrichtte en archiveert deze, in de veronderstelling dat de taak of het gedachteproces uit de vorige omgeving is afgerond. Zodra u de nieuwe kamer binnenkomt, maakt uw brein zich klaar voor de taken die bij die nieuwe omgeving horen (bijvoorbeeld koken in de keuken, werken in de studeerkamer). De mentale context van de vorige kamer wordt daardoor actief 'uit het werkgeheugen geduwd'.
Hoe werkt ons brein bij contextwisseling?
Psychologen van de Universiteit van Notre Dame hebben dit effect uitgebreid bestudeerd. Zij lieten proefpersonen virtuele en fysieke ruimtes binnenstappen en ontdekten dat het geheugen slechter presteerde nadat een deur was overgestoken, zelfs als de proefpersonen binnen dezelfde virtuele ruimte bleven, maar dachten dat ze een nieuwe ruimte betraden. Het gaat dus niet alleen om de visuele verandering, maar ook om de mentale perceptie van een overgang.
Deze segmentatie is evolutionair gezien nuttig. Uw brein wil efficiënt zijn en voorkomt overbelasting door irrelevante informatie te bewaren in het werkgeheugen. Als u in de woonkamer iets bedacht, is die gedachte vaak sterk verbonden met de visuele of fysieke triggers in die kamer. Zonder die triggers, en met een nieuwe set triggers in de keuken, moet het brein hard werken om de oude informatie weer op te roepen.
Is er een oplossing voor deze geheugenlapsus?
Hoewel het 'deurpost effect' moeilijk volledig uit te schakelen is, zijn er manieren om het te omzeilen. De meest effectieve methode is simpel: concentratie behouden en hardop praten. Als u luidop zegt wat u van plan bent ('Ik ga de afstandsbediening pakken'), wordt de intentie sterker gecodeerd in uw geheugen, waardoor de overgang naar een andere kamer de gedachte minder makkelijk wist.
Een andere tip is om, zodra u de nieuwe kamer binnenstapt en vergeet wat u wilde doen, even stil te staan en kort te visualiseren waar u vandaan kwam. Het oproepen van de visuele context van de vorige kamer kan vaak de originele gedachte weer activeren. Onthoud dat dit effect geen teken is van falend geheugen, maar simpelweg van een brein dat probeert te multitasken en efficiënt te segmenteren tussen verschillende taken en omgevingen.
